Wystąpienia na X Sesji OPS: Ewa Woźniak

Partycypacja społeczna i obywatelska Seniorów

W jaki sposób można usprawnić demokrację? Jak animować społeczność lokalną w kierunku większej aktywności obywatelskiej? Jedną z ważniejszych odpowiedzi na te pytania jest partycypacja obywatelska i idea governance, czyli demokratycznego współrządzenia, również – a może nawet zwłaszcza – na poziomie samorządowym. Pojęcie samorządu nie jest bowiem synonimem „władzy samorządowej”, ale „wspólnoty samorządowej”, czyli nas wszystkich.

Włączanie więc obywatelek i obywateli do procesu podejmowania decyzji jest jednym z najważniejszych wyzwań we współczesnej Polsce. Jest przejawem organizowania i zrzeszania się ludzi, którzy dzięki własnej wiedzy, umiejętnościom, doświadczeniu i zaangażowaniu zmierzają do wyznaczenia, a następnie do osiągnięcia wspólnie zdefiniowanych celów.

Aktywizacja osób starszych uwzględniająca ich specyficzne potrzeby i oczekiwania oraz wykorzystująca potencjał tej grupy, a także wypracowanie instrumentów, które umożliwią seniorom angażowanie się w życie społeczności lokalnej i zachęcą do partycypacji publicznej, staje się coraz bardziej istotnym zadaniem władz publicznych oraz organizacji pozarządowych, w szczególności tych, które dedykują swoją ofertę osobom starszym. To trudne wyzwanie, gdyż  bycie osobą starszą często łączy się w Polsce  z wykluczeniem społecznym, co przejawia się w tej grupie m.in. nikłym zaangażowaniem osób uczestniczących w jakichkolwiek formach kształcenia, niską aktywnością zawodową, niskim zainteresowaniem osób starszych z korzystania, z nowoczesnych technologii telekomunikacyjnych, złą sytuacją materialną oraz biernym sposobem spędzania wolnego czasu.

O samej partycypacji obywatelskiej mówi się coraz więcej, jednak procesy skierowane wprost do osób starszych i dotyczące zagadnień szczególnie dla nich ważnych pozostają rzadkością – można wręcz mówić zaledwie o pojedynczych przypadkach takich inicjatyw. Brak jest systemowych mechanizmów komunikowania się oraz włączania osób starszych w procesy decyzyjne w obszarach polityk i usług publicznych dotyczących tej grupy społecznej.
W debacie publicznej na ten temat zwraca się uwagę na pomijanie głosu grupy osób starszych, ale też często, w przypadku zasięgania opinii seniorów, na niedostosowywanie sposobów prowadzenia procesów konsultacyjnych do ich potrzeb.

Na procesy partycypacyjne z udziałem osób starszych należy jednak patrzeć z dwóch perspektyw. Z jednej strony mogą to być bowiem procesy, których tematyka dotyczy wyłącznie tej grupy obywateli. Z drugiej strony osoby starsze, jako jedna z grup obywateli, powinny być uczestnikami każdego otwartego procesu partycypacyjnego, który skierowany jest do wszystkich członków danej społeczności, i trzeba o to w specjalny sposób zabiegać.

Pytanie o opinię osób starszych (jak i każdego obywatela) nie tylko wzmacnia poczucie własnej wartości ale także wzmacnia świadomość bycia osobą, której warto słuchać. Udział w procesach podejmowania decyzji bezpośrednio dotyczących danej grupy pozwala też budować poczucie sprawczości
i wpływu na zapadające decyzje. Zaproszenie do wyrażenia swojego zdania oraz – w uzasadniony sposób – wzięcie go lub nie pod uwagę, działają na rzecz wzmacniania kontaktu obywateli z władzą. Chodzi tu o partycypację rozumianą jako ciągły dialog ze społecznością. O wypracowanie takich mechanizmów komunikacji i wspólnego podejmowania decyzji, które będą skutkować coraz większą przejrzystością tego rodzaju procesów, wzrostem otwartości i wzajemnego zaufania.

Wielkopolska Delegatura Obywatelskiego Parlamentu Seniorów aktywnie stara się poprzez swoje działania zwiększyć udział osób starszych – Seniorów w życiu publicznym, gospodarczym, kulturalnym i politycznym. W okresie oficjalnego działania, tj. od 2023 roku zorganizowane zostały spotkania o charakterze spotkań kulturalnych oraz warsztatowych, w tym dotyczące partycypacji społecznej i obywatelskiej.

Przeprowadzone warsztaty miały formę swobodnej rozmowy o kwestiach dotyczących partycypacji osób starszych. Celem warsztatów było zwiększenie wiedzy seniorów w zakresie możliwości partycypowania w życiu społecznym i publicznym. Do debaty zaproszono Pełnomocnika Wojewody Wielkopolskiego ds. Polityki Społecznej, w tym Polityki Senioralnej, Kierownika Działu Polityki Senioralnej Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Przewodniczącego Obywatelskiego Parlamentu Seniorów.

Debata obywatelska była doskonałą okazją do tego, by zachęcić seniorów do zdobywania wiedzy na temat możliwości partycypowania w życiu społecznym i publicznym w skali miasta, gminy, powiatu, województwa.